بررسی دستگاه ها و تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی

آشنایی با انواع دستگاه‌های اتوکلاو

دستگاه اتوکلاو یک وسیله مهم در عملیات استریل کردن مواد است. استریل کردن به معنای حذف یا نابود کردن هرگونه میکروب، باکتری، قارچ، ویروس و دیگر عوامل زیستی است که ممکن است در مواد زنده یا زنده نبوده‌ی مورد استفاده در آزمایشگاه‌ها، بیمارستان‌ها، صنایع غذایی و داروسازی و سایر صنایع موجود باشند.

اتوکلاو کردن یک فرایند حرارتی در فشار بالا است که به منظور ایجاد شرایط استریل مناسب استفاده می‌شود. فرآیند استریل کردن در دستگاه اتوکلاو با استفاده از بخار آب در فشار بالا و دمای بالا انجام می‌شود. با این کار، میکروب‌ها و عوامل زیستی دیگر موجود در مواد یا وسایل را نابود می کند.

استفاده از اتوکلاو برای استریل کردن مواد به دلایل زیر بسیار مفید است:

1. ایمنی: استفاده از اتوکلاو برای استریل کردن مواد مطمئن‌ترین راه ممکن برای حذف میکروب‌ها و عوامل زیستی دیگر است. این فرایند نه تنها باعث ایجاد شرایط تمیز و بهداشتی در محیط کار می‌شود، بلکه از منظر حفظ سلامتی کاربران و جامعه نیز بسیار اهمیت دارد.
2. گستردگی کاربرد: اتوکلاوها در صنایع مختلف مانند آزمایشگاه‌ها، بیمارستان‌ها، داروسازی، صنعت غذا و دیگر صنایع، بسیار استفاده می‌شوند. آنها در استریل کردن وسایل پزشکی، لوازم آزمایشگاهی، محیط کشت، مواد غذایی و فرآورده‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
3. حفظ کیفیت: استفاده از اتوکلاو باعث حفظ کیفیت مواد در فرآیندهای مختلف می‌شود. این فرآیند به دلیل خصوصیات حرارتی و فشاری، قادر به حذف آلودگی‌ها و میکروب‌های مضر می‌شود بدون این که کیفیت و خصوصیات مواد را تغییر دهد.

اتوکلاو با ایجاد شرایط حرارتی و فشار مناسب، به ما امکان استریل کردن مواد را با ایمنی و کیفیت بالا می‌دهد. استفاده از این دستگاه در محیط‌هایی که میزان استریل بودن بسیار مهم است، بسیار ضروری است.

انواع مختلف دستگاه های اتوکلاو براساس عملکرد

دستگاه‌های اتوکلاو یا خودکار، نیمه خودکار و دستی به 3 نوع عمده تقسیم می‌شوند که هر کدام با توجه به نیاز و کاربرد، مورد استفاده قرار می‌گیرند:

1. اتوکلاو خودکار:

این دستگاه‌ها با استفاده از یک کنترل کننده دیجیتال و سنسورهای دما و فشار، فرایند بخار را کنترل می‌کنند. مزایای اتوکلاو خودکار عبارتند از:

- اطمینان بخشی بیشتر به صورت دقیق

- کارایی بیشتر

- بهبود کیفیت استریلیزاسیون و کنترل صحیح و یکنواخت فشار و دما

2. اتوکلاو نیمه خودکار:

در این دستگاه‌ها، فرایند استریلیزاسیون با دستی کردن مراحلی از جمله ورود و خروج محصول و قرار دادن و برداشتن فشار و دما انجام می‌شود. مزایای اتوکلاو نیمه خودکار عبارتند از:

- قابلیت استفاده ساده و بدون نیاز به تجربه خاص

- هزینه کمتر نسبت به دستگاه‌های خودکار

3. اتوکلاو دستی:

در این دستگاه‌ها، همه مراحل به صورت دستی انجام شده و استفاده از آنها مختص به کاربرانی است که در صنعت آزمایشگاهی و پزشکی مشغول به کار هستند. مزایای اتوکلاو دستی شامل:

- امکان انعطاف پذیری بیشتر برای سفرهای آزمایشگاهی و میدانی

- هزینه کمتر نسبت به دستگاه های خودکار و نیمه خودکار

انواع مختلف دستگاه اتوکلاو بر اساس کلاس

دستگاه اتوکلاو یکی از مهم‌ترین ابزارها در صنایع پزشکی و دندانپزشکی است که برای ایجاد شرایط ضد عفونی کامل در محیط کاربرد دارد. دسته‌بندی‌های مختلف دست اتوکلاو بر اساس کلاس به شرح زیر است:

1- کلاس N: دستگاه اتوکلاو از این نوع، برای ضد عفونی کردن ابزارهای غیر پیچیده و غیر حساس استفاده می‌شود.

2- کلاسS : دستگاه اتوکلاو از این نوع، برای ضد عفونی کردن ابزارها و اشیاء پیچیده و حساس مانند ابزارهای ارتودنسی، آمالگام دندانی و غیره استفاده می‌شود.

3- کلاس B: دستگاه اتوکلاو از این نوع، برای ضد عفونی کردن ابزارهای پیچیده‌تر در زمینه دندانپزشکی مانند دستگاه‌های پردازش تصویر، ابزارهای جراحی، پروتزهای دندانی و ... استفاده می‌شود.

دسته‌بندی کلاس‌های اتوکلاو بر اساس استانداردهای اروپا و همچنین FDA آمریکا صورت می‌گیرد.

انواع مختلف اتوکلاو طبقه‌بندی شده بر اساس اندازه (ظرفیت)

اتوکلاوها بر اساس ظرفیتشان به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند:

1. اتوکلاوهای کوچک (با ظرفیت ۱۶ لیتر یا کمتر)، که اغلب برای مصارف دندانپزشکی، آزمایشگاهی و پزشکی کاربرد دارند.
2. اتوکلاوهای متوسط (با ظرفیت بین ۱۶ تا ۶۰ لیتر)، که به عنوان مثال برای بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها و موسسات پزشکی بزرگ کاربری دارند.
3. اتوکلاوهای بزرگ (با ظرفیت ۶۰ لیتر به بالا)، که برای کاربردهای سنگین و بزرگ در صنایع مختلف مانند صنایع دارویی، خون‌سازی و غیره به کارمی‌روند.

فشار و دمای دستگاه اتوکلاو

فشار و دمای دستگاه اتوکلاو بستگی به نوع دستگاه و نوع موادی که در آن اتوکلاو مورد استفاده قرار می‌گیرد دارد. اما عموما فشار اتوکلاو بین ۱ تا ۳ بار و دمای آن بین ۱۲۰ درجه تا ۱۳۰ درجه سانتی‌گراد می‌باشد. لازم به ذکر است برای اطمینان از این که مواد مورد نظر شما به درستی عفونت‌زدایی شده‌اند، بهتر است دستگاه اتوکلاو را با توجه به دستورالعمل تولید کننده آن و با توجه به نوع مواد استفاده شده، تنظیم نمایید.

اتوکلاو آزمایشگاهی ۲۵ تا ۱۰۰ لیتری

اتوکلاو آزمایشگاهی با ظرفیت 25 تا 100 لیتر، دستگاهی است که به طور اختصاصی برای استفاده در آزمایشگاه‌های علمی و پژوهشی طراحی شده است. این نوع اتوکلاو ابعاد کوچکتری نسبت به اتوکلاوهای صنعتی دارد و برای استریل کردن وسایل کوچک و متوسط در آزمایشگاه‌ها استفاده می‌شود. دستگاه‌های آزمایشگاهی با ظرفیت 25 تا 100 لیتر بیشتر به صورت رومیزی یا به صورت قرارگیر بر روی پایه موجود هستند.

کاربردهای اتوکلاو آزمایشگاهی 25 تا 100 لیتر به شرح زیر است:

1. استریل کردن وسایل آزمایشگاهی: اتوکلاو آزمایشگاهی استریل کردن وسایل آزمایشگاهی استفاده می‌شود. این کاربرد در تضمین تمیزی و استریل بودن وسایل قبل از استفاده بسیار مهم است.
2. استریل کردن محیط کشت: در آزمایش‌های میکروبیولوژی، محیط‌های کشت وسیله‌های اصلی برای رشد میکروارگانیسم‌ها هستند. استریل کردن محیط کشت در اتوکلاو به عنوان یک مرحله مهم برای حذف هرگونه آلودگی و منبع غیر مطلوب از محیط کشت استفاده می‌شود.
3. آزمایشگاه‌های طبی و پاتولوژی: در آزمایشگاه‌های پزشکی و پاتولوژی (Pathology)، اتوکلاو آزمایشگاهی برای استریل کردن وسایل پزشکی استفاده می‌شود. این وسایل ممکن است شامل سوزن‌ها، ابزارهای جراحی کوچک، لوله‌ها، سرنگ‌ها و غیره باشند. استفاده از اتوکلاو در این زمینه به منظور کاهش خطر عفونت و حفظ ایمنی بیماران بسیار حیاتی است.
4. آزمایشگاه‌های تحقیقاتی: در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی و دانشگاهی، اتوکلاو آزمایشگاهی برای استریل کردن وسایل و لوازم استفاده می‌شود. این شامل ابزارهای آزمایشگاهی مختلفی مانند میکروپیپت‌ها، لوله‌های راکتور و سایر وسایل است.

در نتیجه، اتوکلاو آزمایشگاهی 25 تا 100 لیتر برای استریل کردن وسایل و لوازم آزمایشگاهی در محیط های تحقیقاتی، آموزشی و پزشکی استفاده می‌شود. هنگام استفاده از این دستگاه باید اصول ایمنی و دستورالعمل‌ها را رعایت کرد تا به بهترین نتیجه ممکن رسید.

خطرهای اتوکلاو و راه کارهای کنترل آنها در بیمارستان‌ها، دندانپزشکی‌ها و مراکز بهداشتی درمانی

استفاده از اتوکلاو در بیمارستان‌ها، دندانپزشکی‌ها و مراکز بهداشتی درمانی، اگر به درستی صورت نگیرد، ممکن است با خطراتی همراه باشد. در ادامه به برخی از خطرات مربوط به استفاده از اتوکلاو در بیمارستان‌ها، دندانپزشکی‌ها و مراکز بهداشتی درمانی اشاره می‌کنیم و راه کارهایی را برای کنترل و کاهش آن‌ها ارائه می‌دهیم:

1. خطر بلایای حرارتی: اتوکلاو‌ها با دما و فشار بالا کار می‌کنند که می‌توانند خطرات حرارتی را ایجاد کنند. برخی از خطرات ممکن شامل سوختگی‌ها و سوختگی تماسی کارکنان، بیماران یا افراد دیگر موجود در اطراف باشد. برای کنترل این خطرات، رعایت اصول ایمنی مهم است. این شامل آموزش صحیح همه کارکنان در استفاده از اتوکلاو، استفاده از لوازم حفاظتی مانند دستکش‌ها و حفاظت از منطقه کار می‌شود.
2. خطر عفونت و تلفات احتمالی: استفاده از اتوکلاو به منظور استریل کردن وسایل پزشکی و دندانپزشکی بهبود قابل توجهی در کنترل عفونت‌ها و پیشگیری از انتقال بیماری‌ها داشته است. با این حال، همچنان خطر انتقال عفونت وجود دارد اگر اقدامات واکنشگرا بهداشتی مناسب انجام نشود. برای کاهش خطر عفونت، لازم است تا همه وسایل قابل استریل با اتوکلاو استریل شوند و روند استریل‌سازی به درستی و با تمام طول مورد توصیه انجام شود.
3. خطر انفجار: اتوکلاو‌ها تحت فشار بالا کار می‌کنند و در صورت عدم نگهداری و تعمیر صحیح ممکن است انفجار شود. برای جلوگیری از خطر انفجار، لازم است برنامه های نگهداری و تعمیرات منظم برای اتوکلاو‌ها وجود داشته باشد و همچنین اقدامات ایمنی مانند تست وضعیت فنی و فشار اتوکلاو صورت بگیرد.
4. خطر همبستری رادیولوژیک: برخی از اتوکلاو‌ها قابلیت همبستری رادیولوژیک را دارند که می‌تواند به کاربران و محیط اطراف آنها خطر بیشتری از اشعه مضر ایجاد کند. برای کاهش این خطر، باید به صورت دقیق راهنمایی‌های تولیدکننده را رعایت کرده و استفاده صحیح از این دستگاه‌ها را تضمین کنیم.

به طور کلی، برای کنترل خطرات مربوط به استفاده از اتوکلاو در بیمارستان‌ها، دندانپزشکی‌ها و مراکز بهداشتی درمانی، ضرورت آموزش مناسب کارکنان، رعایت دقیق راهنمایی‌های تولید کننده، استفاده از لوازم حفاظتی، نگهداری و تعمیر صحیح و برنامه‌ریزی منظم برای نگهداری و نگه‌داری از اتوکلاو ضروری است. همچنین نظارت مداوم و ارزیابی درستی این عملکرد و پیاده‌سازی تغییرات بهبودی نیز بسیار مهم است.

دستگاه استریلایزر چیست؟

استریلایزر یک وسیله پزشکی است که برای از بین بردن باکتری ها، ویروس ها و سایر میکروارگانیسم ها از روی سطوح و ابزار های پزشکی و دندانپزشکی استفاده می گردد. این دستگاه با استفاده از حرارت، فشار، رادیاسیون، گاز و یا مواد شیمیایی مخصوص، محیط را به گونه ای تغییر می دهد که باعث نابودی انواع باکتری ها و ویروس ها می شود.

استفاده از دستگاه استریلایزر در محیط های پزشکی و دندانپزشکی بسیار حائز اهمیت است، زیرا از انتقال عفونت های بیمارستانی و سایر عفونت ها جلوگیری می کند.

انواع استریلایزر ها

انواع مختلف این تجهیزات عبارتند از:

• استریلایزر بخار

در این نوع دستگاه، آب به صورت بخار تولید می شود که باعث می شود که ابزار های پزشکی و دندانپزشکی به صورت کاملاً تمیز و آماده برای استفاده باشند.

• استریلایزر خشک

در این نوع دستگاه، از گرمای خشک برای استریل کردن ابزار ها استفاده می شود.

• استریلایزر گازی

در این نوع دستگاه، از گاز اتیلن اکساید برای استریل کردن ابزار ها استفاده می شود.

• استریلایزر فشار بالا

در این نوع دستگاه، از فشار بالا برای استریل کردن ابزار ها استفاده می شود.

اصلی ترین بخش های دستگاه

مهم ترین بخش های دستگاه عبارتند از:

• بخش تولید بخار یا گرمای خشک

این بخش برای تولید بخار در دستگاه استریلایزر بخار و گرمای خشک در دستگاه استریلایزر خشک استفاده می گردد.

• بخش کنترل

این بخش شامل سوئیچ ها، نمایشگر و کنترلر دما و فشار است که برای کنترل دقیق دما و فشار در دستگاه استریلایزر استفاده می شود.

• بخش نگهدارنده

این بخش شامل سبد و قفسه هایی است که برای قرار دادن و نگهداری ابزار ها و وسایل پزشکی در دستگاه استریلایزر استفاده می گردد.

• بخش خنک کننده

این بخش شامل فن ها و سیستم خنک کننده است که برای خنک کردن دستگاه پس از استفاده از آن استفاده می شود.

اهمیت استفاده از استریلایزر

استفاده از دستگاه استریلایزر بسیار حائز اهمیت است زیرا:

• جلوگیری از انتقال عفونت های بیمارستانی

در محیط های پزشکی و دندانپزشکی، عفونت ها به راحتی از یک بیمار به دیگری منتقل می شوند. استفاده از دستگاه استریلایزر باعث می شود که تمامی ابزار های پزشکی و دندانپزشکی قبل از استفاده به صورت کاملاً تمیز و آماده برای استفاده باشند و احتمال انتقال عفونت ها به بیماران کاهش می یابد.

• جلوگیری از عفونت های پستانداران

در صنعت شیرینگ، استفاده از دستگاه استریلایزر بسیار حائز اهمیت است، زیرا محصولات شیرینگ برای کودکان و نوزادان استفاده می شوند و هر گونه عفونت می تواند برای آن ها خطرناک باشد.

• جلوگیری از شیوع بیماری ها

استفاده از دستگاه استریلایزر در محیط های عمومی مانند مراکز خرید، هتل ها، مراکز تفریحی و ... باعث می شود که باکتری ها و ویروس های موجود در این محیط ها کاهش یابد و احتمال شیوع بیماری ها کاهش یابد.

• افزایش اعتماد بیماران

استفاده از دستگاه استریلایزر در محیط های پزشکی و دندانپزشکی باعث می شود که بیماران به صورت کاملاً مطمئن به درمان خود باشند و احتمال ابتلا به عفونت های بیمارستانی را کاهش دهند.

دستگاه آون آزمایشگاهی چیست؟

آون یا همان فور یک دستگاه آزمایشگاهی است که برای استریل کردن و ضد عفونی کردن تجهیزات و ابزار پزشکی و آزمایشگاهی به کار می رود. این دستگاه با استفاده از فناوری پلاسمای سرد، باعث ایجاد یون ها و رادیکال های آزاد می شود که باعث از بین رفتن باکتری ها، ویروس ها و قارچ ها می گردد. دستگاه آون علاوه بر کاربرد در صنایع پزشکی و بیمارستان ها و آزمایشگاه ها در صنایع مختلف از جمله محیط های زیستی نیز مورد استفاده قرار می گیرند.

نحوه عملکرد دستگاه آون

دستگاه آون با استفاده از فناوری پلاسمای سرد، باعث ایجاد یون ها و رادیکال های آزاد می گردد. این یون ها و رادیکال های آزاد با باکتری ها، ویروس ها و قارچ ها واکنش دارند و باعث از بین رفتن آن ها می شوند. این دستگاه به دلیل عدم استفاده از حرارت برای استریل کردن، مناسب برای مواد حساس به حرارت نظیر پلاستیک، الکترونیک و ... می باشد. همچنین علاوه بر کاربرد در صنایع مختلف، در بسیاری از محیط های زیستی نظیر بیمارستان ها، آزمایشگاه ها، رستوران ها و فضا های عمومی نیز به کار می رود.

چه تجهیزات پزشکی را می توان توسط دستگاه آون ضد عفونی کرد؟

دستگاه آون می تواند تجهیزات پزشکی از جمله موارد زیر را استریل و ضد عفونی کند:

• پیپت‌ ها
• سوزن ها
• ابزار های جراحی
• لوله های آزمایشی
• پلیت های شیشه ای
• سرنگ های شیشه ای
• تجهیزات دندانپزشکی
• و ...

مزیت های استفاده از دستگاه آون

از مهم ترین مزایای این دستگاه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش خطر عفونت

استفاده از دستگاه آون به عنوان یک روش ضد عفونی، خطر انتقال عفونت را به صفر می رساند.

• صرفه جویی در زمان

استفاده از دستگاه آون، زمان بسیاری را برای پزشکان و پرستاران صرفه جویی می کند. به جای این که تجهیزات را به صورت دستی ضد عفونی کنند، می توانند آن ها را در دستگاه قرار داده و بعد از چند دقیقه با تجهیزات تمیز و ضد عفونی شده خارج شوند.

• کاهش هزینه ها

استفاده از دستگاه آون به مدیران بیمارستان و کلینیک ها کمک می کند تا هزینه های خود را کاهش دهند. به جای خرید تجهیزات جدید، می توانند تجهیزات قبلی را با استفاده از دستگاه آون تجدید حیات دهند.

• حفاظت از محیط زیست

استفاده از دستگاه آون به محیط زیست کمک می کند. زیرا کاهش مصرف مواد شیمیایی و تجهیزات جدید، به کاهش آلودگی محیط زیست کمک می کند.